Vaka 4: Kendimi boşlukta hissediyorum
Psikolojik vaka analizi örneği Çvr. Betül KÜRE tarafından Türkçeye “Wright, B., Dave, S., & Dogra, N. (2017). 100 cases in psychiatry. CRC Press.” adlı kaynaktan çevrilmiştir.
Burada yazılanlar tavsiye niteliği taşımamaktadır.
Öykü
34 yaşında bir çağrı merkezi müdürü, erkek arkadaşıyla birlikte hekim kontrolüne gitmiştir. Halsizlik ve hayattan zevk alamama şikâyetleri vardır. Şikayetler bir yıl önce başlamış ancak son 2 aydır daha da şiddetlenmiştir.
İş yerinde üst düzey yöneticiyle sürekli tartıştığı, sakin ve soğukkanlı kalmakta zorlandığı için işten geçici olarak ayrılmak zorunda kalmıştır. Ayrıca erkek arkadaşına karşı da sinirlidir ve onu ‘motive etmeye’ çalıştığında çabucak öfkelenmektedir.
Erkek arkadaşının iyi niyetli olduğunu bilse de bu onu çok rahatsız etmektedir ve ona bu şekilde karşılık verdiği için kendini suçlu hissetmektedir. Cinsel ilişkiye veya sosyalleşmeye olan tüm ilgisini kaybetmiştir. Erkek arkadaşı tarafından büyük bir destek görmesine rağmen sürekli olarak onun kendisini terk edeceğinden endişelenmektedir.
Son 6 haftadır evde olduğu zamanların çoğunu yatakta geçirmektedir. Yıkanmadığı, hatta dişlerini fırçalamadığı günler olduğunu utanarak söyler Boş boş televizyon izlemekte, hiçbir şeyi kaldıramaz. Çoğu zaman kendini ‘boşlukta’ hissetmektedir ve erkek arkadaşının kendisine ulaşma çabalarına bile tepki veremediğine üzülmektedir.
Geç saatlere kadar televizyon izler ve uyumakta zorlanmaktadır. Sabahları bitkin olup geç saatlere kadar yatmaktadır. Ölüm düşünceleri vardır ancak erkek arkadaşını veya tek başına yaşayan annesini cezalandırmak istemediği için bunu eyleme dökmemektedir.
Tek çocuk olan danışan, erkek arkadaşının evinde, onunla birlikte yaşar. Annesiyle yakındır ve onu her hafta ziyaret eder. Babası geçen yıl felç geçirdikten sonra hayatını kaybetmiştir. Kendisi sağlıklı ve herhangi bir tıbbi sorunu yoktur.
Alkol veya uyuşturucu kullanmamaktadır. ‘Çok uçtuğu’ için 19 yaşında psikiyatri bölümüne yatırılmıştır. Bir süre lityum kullanmış ama artık yıllardır kullanmamaktadır. Yunanistan’a gittiği bir tatilde oldukça mutlu olduğunu ve aşk tanrıçası Venüs olduğuna inandığını hatırlar.
Üstsüz bir şekilde pazara gitmiş, tutuklanmış ve bölgedeki bir psikiyatri hastanesine yatırılmıştır. İki hafta boyunca yatılı tedavi görmüş ve bazı ilaçlarla taburcu edilmiştir. Olayla ilgili yalnızca belli belirsiz anıları vardır ancak Birleşik Krallık’a döndüğünde ilaçlarını almadığını hatırlamaktadır.
Sorular
• Muhtemel tanı ne olabilir?
• Bu danışana kısa ve uzun vadede nasıl bir müdahale uygularsınız?
Cevap
Danışan orta-şiddetli depresif nöbet ile başvurmuştur ve geçmişte manik atak gibi görünen (büyüklük hezeyanı, coşkulu ruh hali ve yatılı üniteye yatırılmayı gerektiren disinhibisyon) iki duygudurum bozukluğu atağı öyküsü vardır. En muhtemel tanı, mevcut bir depresif nöbetle seyreden bipolar bozukluktur.
Mevcut depresif durumu kontrol altına almak için acil bir değerlendirme amacıyla ruh sağlığı ekibine sevk edilmelidir. Antidepresanlar (tek başına) maniye geçişe neden olabilir ve bu nedenle antidepresan kullanımından kaçınılmalıdır. Bu durum özellikle hızlı döngüye sahip hastalıklarda (yılda dörtten fazla duygudurum atağı) veya yakın zamanda manik atak geçirilmişse geçerlidir.
Bilişsel davranışçı terapi (BDT) veya kişilerarası terapi gibi psikoterapiler faydalı sonuçlar verebilir. Tek başına ketiapin veya olanzapin ile birlikte fluoksetin, orta-şiddetli bipolar depresyon tedavisinde önerilen kanıta dayalı tedavilerdir. Olanzapin veya lamotrijin tek başına da yararlıdır ve danışan zaten lityum veya sodyum valproat kullanıyorsa dozu terapötik aralık içinde optimize etmek yararlı olabilir.
Uzun vadeli tedaviyi dikkate almak ihtiyatlı olacaktır. Danışan, ikiden fazla akut duygudurum atağı geçirmiştir ve bu nedenle başka depresyon veya mani atakları geçirmesi çok muhtemeldir. Duygudurum ataklarının sıklığını ve yoğunluğunu azalttığı için bu vakada profilaktik tedavi önerilmektedir. Lityum ilk basamak tedavidir ancak intolerans ortaya çıkarsa veya tedaviye uygun değilse profilaksi için sodyum valproat veya olanzapin önerilir; hasta doğurganlık çağındadır ve bu nedenle özellikle sodyum valproat ve lityumdan kaçınılmalıdır ve yalnızca uzmanlar tarafından reçete edilmelidir.
Profilaksi bir ataktan sonra en az 2 yıl sürdürülmelidir ancak şiddetli psikotik atak, tekrarlayan ataklar, komorbid madde kötüye kullanımı, süregelen stres veya yetersiz psikososyal destek gibi risk faktörleri mevcutsa 5 yıla kadar uzatılması gerekebilir. Olumlu bir prognoz için ana unsur, danışanın katılımı ve ruh halinin takip edilmesi, nüks belirtilerinin zamanında fark edilmesi ve hızlı tedavi ile kendi kendini yönetmesidir.
Danışan ve erkek arkadaşı, nüksün erken belirtilerini tespit etmek için en doğru konumda olacaklarından dolayı bir kriz planı ve ihtiyaca dayalı bir bakım planının geliştirilmesinde psikiyatrist ve çok kurumlu bir uzman ekiple (psikiyatri hemşiresi/ergoterapist) aktif olarak yer almalıdır. Vardiyalı çalışma gibi potansiyel tetikleyiciler konusunda danışana yardımcı olmak, uyku düzenini sağlamak ve stresli zamanlarda ek destek sağlamak önemlidir.
Manik ataklarda ve şiddetli depresyonda içgörü genellikle bozulduğundan gelecekteki ataklar için tedavi planlamasında ileriye dönük planlar faydalı olabilir. Birinci basamak ve ikinci basamak arasında ortak bir bakım protokolü gereklidir ve profilaktik ilaçlarının fiziksel sağlık üzerindeki etkilerini izlemek için düzenli fiziksel sağlık kontrolleri yapılmalıdır. Kilo, kan şekeri, lipitler, kan basıncı, sigara ve alkol durumu düzenli olarak izlenmelidir. Erkek arkadaşı uzman değerlendirmesinden geçerek bir destek grubuna yönlendirilebilir.
Önemli Noktalar
– Bipolar depresyonun saptanması, tedavisi unipolar depresyondan farklı olduğu için çok önemlidir.
– Nüks önleme planlaması, herhangi bir majör ruhsal hastalık için bakımın bir parçası olmalıdır.
– Fiziksel sağlığın takibi, özellikle profilaktik ilaçlar reçete edildiğinde hayati önem taşımaktadır.
Çvr. Betül KÜRE tarafından Türkçeye “Wright, B., Dave, S., & Dogra, N. (2017). 100 cases in psychiatry. CRC Press.” adlı kaynaktan çevrilmiştir.
Bizi Instagram‘dan takip edin!
Youtube’dan takip edin!
Akademik Psikoloji Çeviri Hizmetimiz ile ilgili bilgi almak için tıklayınız.
Kitap Çevirisi Hizmetimiz ile ilgili bilgi almak için tıklayınız.
Profesyonel Çeviri Hizmeti almak & Özel İngilizce Dersi Almak için İletişime Geç!
.
Psikolojik Vaka Analizi Nedir?
Psikolojik vaka analizi, psikoloji alanında yaygın olarak kullanılan bir araştırma yöntemidir. Bu yöntem, bireylerin davranışlarını, duygularını, düşüncelerini ve deneyimlerini derinlemesine incelemek için kullanılır. Psikologlar ve araştırmacılar, psikolojik vaka analizi yöntemini genellikle belirli bir durumu veya olayı anlamak, açıklamak ve hatta tahmin etmek için kullanırlar.
Psikolojik vaka analizi genellikle bireyin yaşam öyküsünü, aile geçmişini, kişisel deneyimlerini ve psikolojik durumunu içeren kapsamlı bir değerlendirme sürecini içerir. Bu süreçte, araştırmacılar genellikle bireylerle birebir görüşmeler yapar, gözlem yapar ve bazen de psikolojik testler kullanarak veri toplarlar.
Bu yöntemin amacı, bireyin davranışlarının altında yatan nedenleri, motivasyonları ve duygusal durumları anlamaktır. Bu şekilde, psikologlar bireyin psikolojik durumunu daha iyi anlayabilir ve uygun tedavi veya müdahaleleri planlayabilirler.
Psikolojik vaka analizi, psikoloji alanında çok çeşitli konularda kullanılabilir. Örneğin, klinik psikologlar bireylerin ruh sağlığı sorunlarını anlamak ve tedavi etmek için psikolojik vaka analizi yöntemini kullanabilirler. Aynı zamanda, eğitim psikologları, öğrencilerin akademik performansını etkileyen faktörleri anlamak için de bu yöntemi kullanabilirler.
Sonuç olarak, psikolojik vaka analizi, psikologların bireylerin psikolojik durumlarını derinlemesine incelemelerini ve anlamalarını sağlayan güçlü bir araştırma yöntemidir.